Historia żubrów związana jest z kontynentem europejskim. W dawnych wiekach gatunek ten zamieszkiwał rozległe lasy pokrywające ówczesną Europę. Jego areał rozciągał się na zachodzie od Oceanu Atlantyckiego aż do gór Kaukazu na wschodzie. Karczowanie lasów i zamiana tych terenów na pola uprawne stopniowo zawężała i rozczłonkowywała areał występowania żubrów. Już w wiekach średnich można było je spotkać tylko w Europie środkowej i wschodniej. Od końca XVIII w. w warunkach naturalnych żyły już tylko w Puszczy Białowieskiej (żubr nizinny, białowieski) i na Kaukazie (żubr kaukaski). Żubry w Puszczy Białowieskiej były objęte ochroną panujących już od XVI wieku, a na Kaukazie chroniła je niedostępność tych terenów. Pierwsza wojna światowa przyniosła zagładę żubrów białowieskich. Ostatni żubr ginie w Puszczy Białowieskiej w 1919 roku. Niewiele dłużej żubry utrzymały się na Kaukazie, gdzie wytępiono je ostatecznie w 1926 lub 1927 roku.

W XIX w. żubry były wysyłane z Puszczy Białowieskiej jako podarunki do europejskich prywatnych zwierzyńców i ogrodów zoologicznych. Dzięki potomkom tych zwierząt było możliwe rozpoczęcie prac nad restytucją gatunku w latach 20-ych XX w. Założone w 1923 roku z inicjatywy profesora Jana Sztolcmana Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra, którego celem było ratowanie żubra od zagłady i jego restytucji rozpoczęło swoją działalność od spisu wszystkich żubrów żyjących na świecie. Spośród odnalezionych żubrów w przypadku 54 osobników można było udowodnić ich pochodzenie. Zarejestrowano je w Księdze Rodowodowej Żubrów, której pierwszy zeszyt ukazał się w 1932 roku w Niemczech.

W Polsce restytucję gatunku rozpoczęto w 1929 roku, kiedy przywieziono pierwsze osobniki do Białowieży i umieszczone w specjalnie zbudowanym w tym celu rezerwacie. Pomyślny rozwój hodowli zamkniętej żubrów w latach po zakończeniu II wojny światowej pozwolił przejść do drugiego etapu restytucji – tworzenia wolno żyjących populacji. Pierwsze żubry wypuszczono na wolność w Puszczy Białowieskiej w 1952 roku w części polskiej i rok później w części białoruskiej. W latach 1952-1965 wypuszczono z białowieskich rezerwatów na teren polskiej części Puszczy 40 żubrów nizinnych, przy czym tylko 28 z nich wzięło aktywny udział w tworzeniu populacji. Populacja żubrów w Puszczy Białowieskiej rozwijała się dynamicznie, jej liczebność przekroczyła w 1965 roku 100 osobników, a w 1971 – 200. Stopniowo tworzono inne hodowle zamknięte i wolno żyjące populacje w Polsce i na świecie. Obecnie wyróżnia się dwie linie hodowlane żubrów. Do linii nizinnej (białowieskiej) należą przedstawiciele podgatunku żubra nizinnego Bison bonasus bonasus (L.), natomiast do linii nizinno-kaukaskiej potomkowie jednego samca podgatunku żubra kaukaskiego M 100 KAUKASUS i samic linii nizinnej. Żubry linii nizinnej wywodzą się od 7 założycieli, natomiast linii nizinno kaukaskiej od 12.  Wynikiem tego jest bardzo niska zmienność genetyczna populacji i wysoki współczynnik inbredu. Pomimo spektakularnego sukcesu restutucji gatunku, żubr nadal jest gatunkiem zagrożonym. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt Zagrożonych i Czerwonej Księdze Zagrożonych Gatunków IUCN. Jest objęty Konwencją Berneńską (Załącznik III) oraz jest gatunkiem priorytetowym ujętym w Załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EEC).