WSZECHSTRONNY MONITORING (Comprehensive monitoring)
D.3: Inwentaryzacja żubrów
W ramach powyższego działania pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego prowadzą regularną obserwację miejsc dokarmiania. Pozwala to ustalić częstość odwiedzin żubrów przy paśnikach, jak również wielkość przybywających stad, ich strukturę płciową i wiekową. Równocześnie prowadzone są systematyczne obserwacje rozprzestrzeniania się żubrów na obszarze objętym projektem. Gromadzenie się żubrów przy miejscach dokarmiania oraz tropienia po śniegu pozwalają policzyć nie tylko żubry w stadach korzystających z paśników, ale również samotne osobniki. Monitorowane są również osobniki nie przychodzące do miejsc dokarmiania. Obserwacje żubrów oraz inwentaryzacja prowadzone są również w sezonie wegetacyjnym.
Głównym celem inwentaryzacji żubrów jest obserwacja zmian w wielkości i rozprzestrzenianiu się populacji, ich rozrodu i śmiertelności. W wyniku tych działań będzie można przygotować się do zimowego dokarmiania zwierzyny (liczba paśników, lokalizacja paśników, zapas siana, itd.). Pozwoli to na podjęcie działań promujących rozprzestrzenianie się żubrów przez korytarze ekologiczne oraz jednocześnie zapobiegać migracji żubrów na niepożądane obszary.
D.4: Monitoring rozmieszczenia i rozprzestrzeniania się żubrów przy użyciu telemetrii satelitarnej
Część żubrów została wyposażona w satelitarne nadajniki. Ogólna liczba zwierząt zaopatrzonych w nadajniki stanowi około 5% całej populacji żubrów Puszczy Białowieskiej. W każdym z pięciu ugrupowań zimowych oznaczono nadajnikami satelitarnymi 2 osobniki. Baterie nadajników pozwalają na pracę nadajnika przez 1-3 lat. Lokalizacja zwierząt w terenie jest ustalana codziennie przez moduł GPS zamontowany w obroży, a dane z nadajników przekazywane do komputera za pomocą modułu GSM (w formie SMS). Poza telemetrią satelitarną stosowana jest standardowa radiotelemetria z wykorzystaniem obroży z nadajnikami VHF. Zespół wdrażający działanie prowadzi regularne obserwacje żubrów w terenie w celu monitorowania stanu populacji i liczebności stad, w których przebywają zwierzęta z obrożami. Monitoring prowadzony jest przez pracowników ZBS posiadających wieloletnie doświadczenie w telemetrii ssaków.
Monitoring rozprzestrzeniania się żubra pozwoli rozpoznać kierunki i tempo migracji, wykorzystanie środowisk, korytarzy ekologicznych, łąk, oraz wodopojów przygotowanych dla żubrów w ramach pozostałych działań projektu. Działanie jest niezwykle istotne dla wdrożenia kolejnych etapów projektu i efektywniejszej ochrony żubra – w tym przygotowania przestrzeni do rozprzestrzeniania się żubrów i zapobiegania konfliktom związanym ze szkodami powodowanymi przez żubry.
D.5: Monitoring genetyczny populacji żubrów
Współczesna populacja żubrów wywodzi się od zaledwie kilku osobników, czego rezultatem jest ograniczona zmienność genetyczna. Celem niniejszego działania jest przeprowadzenie badań genetycznych struktury populacji żubrów wolno żyjących oraz osobników z hodowli zamkniętej. Materiał genetyczny zebrany w ramach działania wraz z już wcześniej zebranymi próbkami DNA stworzy bank DNA żubrów. Uzyskana w ten sposób baza danych genetycznych zostanie następnie wykorzystana do przygotowania wytycznych dotyczących dalszych działań ochronnych związanych z zarządzaniem zmiennością genetyczną gatunku. System monitoringu genetycznego zwierząt wolno żyjących na obszarze objętym działaniami projektu oraz zwierząt migrujących poza ten obszar pozwoli sprawdzić poziomu inbredu populacji żubrów.
Materiał genetyczny jest pobierany w postaci próbek skóry z wykorzystaniem probierzy wystrzeliwanych z broni pneumatycznej. W miarę możliwości gromadzone są również próbki krwi, włosów i śliny. Wszystkie próbki DNA zostaną są przechowywane w temp. -80°C do dalszego wykorzystania. W ramach badań analizowane jest DNA mikrosatelitarne, mitochondrialne i pochodzące z chromosomu Y. Parametry genetyczne monitorowanej populacji są włączane do Europejskiego Banku Genów Żubra. Wyniki badań będą publikowane w Rocznych Raportach i czasopismach naukowych, w celu poddania ich ocenie innych specjalistów. W efekcie zostaną przygotowane wytyczne dla ochrony żubrów, w tym sugestie dotyczące przemieszczeń zwierząt wewnątrz i między subpopulacjami.
Systematyczny monitoring populacji jest niezbędny dla prawidłowego i skutecznego zarządzania wciąż zagrożonym gatunkiem, który przeszedł tak dramatyczny spadek liczebności. Efektem tego jest ograniczona zmienność genetyczna populacji. Niższa zmienność genetyczna wraz z podwyższonym poziomem inbredu zwykle skutkuje obniżeniem parametrów rozrodu, niższymi zdolnościami adaptacyjnymi oraz rozwojowymi i niższą odpornością na choroby oraz podwyższonym ryzykiem pojawiania się dziedzicznych patologii. Pomimo tego, że populacja żubra w PB osiągnęła względnie dużą liczebność, jej współczynniki inbredu są wysokie w porównaniu z innymi gatunkami dużych ssaków. Ryzyko wyginięcia żubra jest w związku z tym nadal bardzo poważne. Monitoring genetyczny pomoże ocenić, czy działania podejmowane w ramach projektu są efektywne w ochronie i podwyższaniu różnorodności genetycznej gatunku. Monitoring genetyczny jest również istotny dla analizy rodzicielstwa w populacji. Uzyskane dane genetyczne dostarczą także informacji o przemieszczaniu się żubrów pomiędzy subpopulacjami.
D.3: Inwentaryzacja żubrów
W ramach powyższego działania pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego prowadzą regularną obserwację miejsc dokarmiania. Pozwala to ustalić częstość odwiedzin żubrów przy paśnikach, jak również wielkość przybywających stad, ich strukturę płciową i wiekową. Równocześnie prowadzone są systematyczne obserwacje rozprzestrzeniania się żubrów na obszarze objętym projektem. Gromadzenie się żubrów przy miejscach dokarmiania oraz tropienia po śniegu pozwalają policzyć nie tylko żubry w stadach korzystających z paśników, ale również samotne osobniki. Monitorowane są również osobniki nie przychodzące do miejsc dokarmiania. Obserwacje żubrów oraz inwentaryzacja prowadzone są również w sezonie wegetacyjnym.
Głównym celem inwentaryzacji żubrów jest obserwacja zmian w wielkości i rozprzestrzenianiu się populacji, ich rozrodu i śmiertelności. W wyniku tych działań będzie można przygotować się do zimowego dokarmiania zwierzyny (liczba paśników, lokalizacja paśników, zapas siana, itd.). Pozwoli to na podjęcie działań promujących rozprzestrzenianie się żubrów przez korytarze ekologiczne oraz jednocześnie zapobiegać migracji żubrów na niepożądane obszary.
D.4: Monitoring rozmieszczenia i rozprzestrzeniania się żubrów przy użyciu telemetrii satelitarnej
Część żubrów została wyposażona w satelitarne nadajniki. Ogólna liczba zwierząt zaopatrzonych w nadajniki stanowi około 5% całej populacji żubrów Puszczy Białowieskiej. W każdym z pięciu ugrupowań zimowych oznaczono nadajnikami satelitarnymi 2 osobniki. Baterie nadajników pozwalają na pracę nadajnika przez 1-3 lat. Lokalizacja zwierząt w terenie jest ustalana codziennie przez moduł GPS zamontowany w obroży, a dane z nadajników przekazywane do komputera za pomocą modułu GSM (w formie SMS). Poza telemetrią satelitarną stosowana jest standardowa radiotelemetria z wykorzystaniem obroży z nadajnikami VHF. Zespół wdrażający działanie prowadzi regularne obserwacje żubrów w terenie w celu monitorowania stanu populacji i liczebności stad, w których przebywają zwierzęta z obrożami. Monitoring prowadzony jest przez pracowników ZBS posiadających wieloletnie doświadczenie w telemetrii ssaków.
Monitoring rozprzestrzeniania się żubra pozwoli rozpoznać kierunki i tempo migracji, wykorzystanie środowisk, korytarzy ekologicznych, łąk, oraz wodopojów przygotowanych dla żubrów w ramach pozostałych działań projektu. Działanie jest niezwykle istotne dla wdrożenia kolejnych etapów projektu i efektywniejszej ochrony żubra – w tym przygotowania przestrzeni do rozprzestrzeniania się żubrów i zapobiegania konfliktom związanym ze szkodami powodowanymi przez żubry.
D.5: Monitoring genetyczny populacji żubrów
Współczesna populacja żubrów wywodzi się od zaledwie kilku osobników, czego rezultatem jest ograniczona zmienność genetyczna. Celem niniejszego działania jest przeprowadzenie badań genetycznych struktury populacji żubrów wolno żyjących oraz osobników z hodowli zamkniętej. Materiał genetyczny zebrany w ramach działania wraz z już wcześniej zebranymi próbkami DNA stworzy bank DNA żubrów. Uzyskana w ten sposób baza danych genetycznych zostanie następnie wykorzystana do przygotowania wytycznych dotyczących dalszych działań ochronnych związanych z zarządzaniem zmiennością genetyczną gatunku. System monitoringu genetycznego zwierząt wolno żyjących na obszarze objętym działaniami projektu oraz zwierząt migrujących poza ten obszar pozwoli sprawdzić poziomu inbredu populacji żubrów.
Materiał genetyczny jest pobierany w postaci próbek skóry z wykorzystaniem probierzy wystrzeliwanych z broni pneumatycznej. W miarę możliwości gromadzone są również próbki krwi, włosów i śliny. Wszystkie próbki DNA zostaną są przechowywane w temp. -80°C do dalszego wykorzystania. W ramach badań analizowane jest DNA mikrosatelitarne, mitochondrialne i pochodzące z chromosomu Y. Parametry genetyczne monitorowanej populacji są włączane do Europejskiego Banku Genów Żubra. Wyniki badań będą publikowane w Rocznych Raportach i czasopismach naukowych, w celu poddania ich ocenie innych specjalistów. W efekcie zostaną przygotowane wytyczne dla ochrony żubrów, w tym sugestie dotyczące przemieszczeń zwierząt wewnątrz i między subpopulacjami.
Systematyczny monitoring populacji jest niezbędny dla prawidłowego i skutecznego zarządzania wciąż zagrożonym gatunkiem, który przeszedł tak dramatyczny spadek liczebności. Efektem tego jest ograniczona zmienność genetyczna populacji. Niższa zmienność genetyczna wraz z podwyższonym poziomem inbredu zwykle skutkuje obniżeniem parametrów rozrodu, niższymi zdolnościami adaptacyjnymi oraz rozwojowymi i niższą odpornością na choroby oraz podwyższonym ryzykiem pojawiania się dziedzicznych patologii. Pomimo tego, że populacja żubra w PB osiągnęła względnie dużą liczebność, jej współczynniki inbredu są wysokie w porównaniu z innymi gatunkami dużych ssaków. Ryzyko wyginięcia żubra jest w związku z tym nadal bardzo poważne. Monitoring genetyczny pomoże ocenić, czy działania podejmowane w ramach projektu są efektywne w ochronie i podwyższaniu różnorodności genetycznej gatunku. Monitoring genetyczny jest również istotny dla analizy rodzicielstwa w populacji. Uzyskane dane genetyczne dostarczą także informacji o przemieszczaniu się żubrów pomiędzy subpopulacjami.
